Muzeum Częstochowskie oraz Towarzystwo Galeria Literacka zapraszają na promocję książki Jerzego Mizgalskiego i Jarosława Kapsy PAŃSTWO – NARÓD, NARÓD – PAŃSTWO. Szkice o praktyce tworzenia się narodów w Galicji Wschodniej – z udziałem autorów.

Książka, która może zrewolucjonizować pogląd na przeszłość Polski i Polaków, skonfrontować wpajane na lekcjach historii mity z rzeczywistością polityczną przełomu XIX i XX wieku. Treść tej pracy jest najlepszą odtrutką na współczesny nacjonalizm, przybierający ponętną szatę patriotyzmu.

Treścią książki są przemiany społeczne zachodzące w Galicji Wschodniej na przełomie wieków, a będące pochodną demokratyzacji. Wraz z końcem XIX wieku odchodził stary, zhierarchizowany model państwa stanowego, na scenę życia politycznego wkraczały nowe ruchy powołane do reprezentowania warstw ludowych. Zgodnie z rodzącymi się w Europie nowymi ideami lud miał stać się fundamentem nowoczesnego narodu, będącego suwerenem nowoczesnego państwa.

Zróżnicowanie etniczne i religijne Galicji Wschodniej, w warunkach liberalizmu monarchii Austro-Węgierskiej, powodowało, że idee narodowościowe stały się elementem polaryzacji społecznej w stopniu większym niż podziały klasowe. W tym samym okresie tworzył się „nowoczesny naród” polski, naród ukraiński (rusiński) i żydowski (ruch syjonistyczny).
Zastosowana w książce metoda przedstawiania obrazu przemian poprzez bezpośrednie odwoływanie się do toczonych w ówczesnym czasie dyskusji publicystów i polityków pozwala zrozumieć dynamikę zmian, dostrzec narastający ładunek emocjonalny, którego skutkiem stały się nieszczęsne konflikty XX wieku.

Oparcie książki na źródłach z opisywanej epoki prowadzi do rewizji wielu mitów tworzonych przez ideowych spadkobierców rywalizujących niegdyś obozów politycznych. Pozwala zrozumieć powody podejmowanych w tamtym okresie decyzji politycznych, dostrzec ich pragmatyzm oparty na informacjach dostępnych politykom. Przywiązany do tradycyjnej narracji historycznej odbiorca może ze zdziwieniem odbierać treści opisywanych sporów. Dostrzeże, jak w odniesieniu do omawianej epoki, szkodliwym uproszczeniem jest obecne prezentowanie sporów między Polakami, Ukraińcami, Żydami – jako jednolitymi narodami. Jednolitości nigdy nie było, a zarówno współdziałanie, jak i konflikty wynikały z praktyki polityk grup ubiegających się o reprezentowanie „wyobrażonych” narodów i ich równie „wyobrażonej” racji stanu. Demokratyzacja nie była procesem łagodnym, a rzeczywisty obraz Kresów Wschodnich daleki był od sielankowej atmosfery. Budowa narodu to kreacja pamięci zbiorowej. W imię „naszości” wykreślano z niej fakty kontrowersyjne; stawały się one fundamentem „innej” pamięci, tworzącej „inny” naród. Chcąc zrozumieć przeszłość, wyciągnąć z niej wnioski służące planowaniu lepszej przyszłości, przydatna jest konfrontacja „naszości” z „innością”. I temu służy ta książka.

.
Autorzy:

Dr hab. Jerzy Mizgalski, emerytowany profesor Uniwersytetu im. Jana Długosza w Częstochowie. Autor książek, m.in. Tożsamość polityczna; studium zjawisk (Wyd. Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu, 2008), Tożsamość polityczna polskich Żydów w XIX i XX w. (Wyd. UJD w Częstochowie, 2008). Historyk i politolog, specjalizujący się w badaniach stosunków polsko-żydowskich. Organizator wystawy „Żydzi Częstochowscy”. W 2015 r. wyróżniony Laurem Pamięci – nagrodą przyznaną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ambasadę Izraela i Fundusz Dziedzictwa Żydowskiego.

Jarosław Kapsa, publicysta, badacz historii lokalnej i społecznej. Autor książek, m.in. Częstochowa. Życie codzienne i kryminalne w XX w., t. 1–2 (Częstochowa 2015) oraz jej kontynuacji Częstochowa. Życie codzienne i kryminalne w czasach PRL (1970–1989) (Częstochowa 2023), a także Jej opowieści. Rzecz o równouprawnieniu kobiet (Częstochowa 2018).

10 września 2025 r. (środa) o godz. 17.00
Sala Reprezentacyjna Ratusza, Al. Najświętszej Maryi Panny 45, Częstochowa
Wieczór poprowadzi Olga Wiewióra.